Zona, herpes zoster olarak da adlandırılan, ağrı ve yanmaya neden olabilen kırmızı deri döküntüsü ile karakterize bir viral enfeksiyon türüdür. Zona genellikle vücudun bir tarafında, tipik olarak gövde, boyun veya yüzde kabarcıklar şeklinde görünür.
Zona Neden Olur?
Zona aynı virüsün vücutta ikinci kez ancak farklı şekilde enfeksiyona neden olmasıdır. Varicella zoster virüsü vücuda ilk girdiğinde su çiçeğine neden olur. Çoğunlukla çocukluk hastalığı olarak bilinir ancak yetişkinler de su çiçeği kapabilir.
Su Çiçeği atlatıldıktan sonra varicella zoster virüsü, omuriliğin ve beynin yakınındaki sinir dokularına yerleşir.
Tam olarak bilinmeyen bir nedenle bazı kişilerde yıllar sonra virüs “uyanır” ve sinir lifleri boyunca cilde ulaşır. İşte o zaman ikinci kez enfekte eder ve herpes zoster olarak da bilinen zona enfeksiyonuna neden olur.
Zona Belirtileri Nelerdir?
Zona erken belirtileri şunları içerebilir:
- Ateş
- Titreme
- Baş ağrısı
- Halsizlik
- Işığa duyarlılık
- Mide bozukluğu
Erken belirtilerden birkaç gün sonra ortaya çıkan diğer belirtiler şunlardır:
- Cildin bir bölgesinde kaşıntı, karıncalanma veya yanma hissi
- Etkilenen bölgede ciltte kızarıklık
- Cildin küçük bir bölgesinde artan kızarıklık
- Patlayan ve ardından kabuklanan sıvı dolu kabarcıklar
- Etkilenen cilt bölgesinde hafif ila şiddetli ağrı
Zona İçin Doktora Ne Zaman Başvurulur?
Zona hastalığından şüpheleniyorsanız, özellikle de bunu geliştirme riski yüksek biriyseniz, mümkün olan en kısa sürede doktorunuzu ziyaret etmeniz önemlidir.
Uzun vadeli komplikasyonları önlemek için 3 gün içinde doktora gitmeniz önerilir.
Zona genellikle birkaç hafta içinde iyileşir ve genellikle tekrarlamaz. Belirtileriniz 10 gün içinde azalmadıysa, takip ve yeniden değerlendirme için de doktora gitmelisiniz.
Zona hangi bölüm bakar?
Zona hastalığına dermatoloji (cildiye) bölümü bakar. Çünkü zona, sinir uçlarını ve cildi etkileyen Herpes Zoster virüsünün neden olduğu bir enfeksiyondur.
Ancak bazı durumlarda hastalık sinir ağrısı, göz veya kulak tutulumu gibi komplikasyonlar yapabilir. Bu durumda:
- Nöroloji: Şiddetli sinir ağrısı (postherpetik nevralji) için
- Göz hastalıkları: Göz çevresinde zona belirtileri varsa
- Kulak burun boğaz (KBB): Kulakta zona (Ramsay Hunt sendromu) varsa
branşları da devreye girer.
Genel olarak ilk başvurulması gereken bölüm dermatolojidir. Doktor, tanı için cilt muayenesi yapar ve gerekirse antiviral ilaç tedavisine başlar.
Zona İçin hangi Doktora Gidilir?
Zona hastalığı için dermatoloji cildiye bölümüne gitmelisiniz.
Zona Nasıl Teşhis Edilir?
Dermatologlar genellikle döküntülerinizi ve kabarcıklarınızı inceleyerek zona teşhisi koyar. Ayrıca tıbbi geçmişiniz hakkında sorular sorarlar. Nadir durumlarda, doktorunuzun cilt örneği veya kabarcıklardaki sıvıyı test etmesi gerekebilir.
Zona Bulaşıcı mıdır?
Zona bulaşıcı değildir. Ancak buna neden olan varicella-zoster virüsü, su çiçeği geçirmemiş birine bulaşırsa su çiçeği enfeksiyonuna neden olabilir.
Zona olan birinden zona kapamazsınız ama su çiçeği kapabilirsiniz.
Varicella-zoster virüsü, patlamış kabarcıkla temas edildiğinde yayılır. Kabarcıkların üzeri kapalıysa veya kabuk bağlamışsa bulaşıcı değildir.
Zona hastalığınız varsa varicella-zoster virüsünün yayılmasını önlemek için, döküntüleri temiz ve kapalı tuttuğunuzdan emin olun. Kabarcıklara dokunmayın ve ellerinizi sık sık yıkadığınızdan emin olun.
Hamile veya zayıf bağışıklık sistemine sahip kişiler gibi risk altındaki kişilerle aynı ortamda bulunmaktan kaçının.
Zona Evde Tedavi
Evde tedavi , zona şikayetlerini hafifletmeye yardımcı olabilir.
- Cildi temizlemek ve yatıştırmak için serin duş almak
- Ağrı ve kaşıntıyı azaltmak için kızarıklığa ıslak soğuk kompres uygulamak
- Kaşıntıyı azaltmak için kalamin losyonu uygulamak veya su ve kabartma tozu veya mısır nişastası ile macun yapmak
- A vitamini, B12 vitamini, C vitamini ve E vitamini içeren yiyecekler yemek
- Bağışıklık sistemini güçlendirmek için L-lizin takviyeleri almak
Zona Hastalığı Tehlikeli Midir?
Zona kendi başına ağrılı ve rahatsız edici olsa da, olası komplikasyonlar için belirtilerinizi izlemek önemlidir:
- Gözünüze çok yakın bir kızarıklık veya su toplaması varsa göz hasarı ve görme kaybı oluşabilir. Zona karşısında kornea özellikle savunmasızdır .
- Patlamış kabarcıklar kolayca bakteriyel cilt enfeksiyonlarına neden olabilir.
- Postherpetik nevralji denilen ve salgından uzun süre sonra da devam eden ağrı. Zona olan her 5 kişiden 1’ini etkiler.
- Pnömoni görülebilir.
- Zona kafa sinirlerini etkilerse Ramsay Hunt sendromu ortaya çıkabilir ve tedavi edilmezse kısmi yüz felci veya işitme kaybı ile sonuçlanabilir. 72 saat içinde tedavi edilirse çoğu insan tam olarak iyileşir.
- Ensefalit veya menenjit gibi beyin veya omurilik iltihabına neden olabilir. Bu komplikasyonlar ciddidir ve yaşamı tehdit eder.
Yaşlı Erişkinlerde Zona
Zona özellikle yaşlı erişkinlerde yaygındır. Yaşamları boyunca zona hastalığına yakalanan her 3 kişiden 1’inin, yaklaşık yarısı 60 yaşın üzerindekilerdir. Bunun nedeni, yaşlı insanların bağışıklık sistemlerinin tehlikeye girme veya zayıflama olasılığının daha yüksek olmasıdır.
Zona hastalığı olan daha yaşlı yetişkinlerin, daha yaygın döküntüler ve patlamış kabarcıklardan kaynaklanan bakteriyel enfeksiyonlar dahil olmak üzere, komplikasyon riski genel popülasyondan daha yüksektir. Ayrıca hem zatürree hem de beyin iltihabına karşı daha savunmasızdırlar, bu nedenle antiviral tedavi için vakit kaybetmeden doktora gitmek önemlidir.
Zona oluşumunu önlemek için 50 yaşın üzerindeki yetişkinlerin zona aşısı olmasını önerir.
Zona Önlenebilir Mi? Aşısı Var Mı
Zona ve postherpetik nevralji geliştirme riskini düşürmek için aşı mevcuttur. Shingrix (rekombinant zoster aşısı) aşısının zona ve postherpetik nevraljiyi önlemede yüzde 90 üzerinde etkili olduğu gösterilmiştir. Aşılamadan sonra en az dört yıl boyunca %85’in üzerinde etkisini sürdürür.
Kimler Shingrix Aşısı Yaptırmalıdır?
Shingrix aşısı, Türkiye’de 60 yaş üstüne tavsiye edilmekle birlikte 50 yaş ve üstü kişilere yapılabilmektedir.
Aşağıdaki durumlarda da Shingrix aşısı yaptırmalısınız:
- Daha önce zona geçirmiş olsanız da aşı yaptırmalısınız.
- Daha önce Zostavax (canlı bir zoster aşısı) ile aşı olduysanız Shingrix aşısı yaptırmalısınız. İki aşı arasında en az sekiz hafta beklemelisiniz.
- Su Çiçeği geçirip geçirmediğinizi kesin olarak bilmiyorsanız
Zona Aşısı Kimlere Yapılmaz?
Aşağıdaki durumlarda Shingrix aşısı yaptırılmamalıdır:
- Bu aşıya veya bu aşıdaki herhangi bir bileşene karşı ciddi bir alerjisi varsa
- Halen zona hastası olanlara
- Yüksek ateşi olanlara
- Varicella-zoster virüsüne karşı bağışıklık testi negatif çıktıysa, zona aşısı yerine su çiçeği aşısı yaptırılmalıdır.
- Bağışıklık sistemi zayıf olanlara
Doktorunuza aşı yaptırmanın faydalarının olası risklerden daha fazla olup olmadığını sorun.
Zona Aşısının Ciddi Yan Etkileri Nelerdir?
Aşılardan kaynaklanan ciddi yan etkiler son derece nadir görülür. Ancak, zona aşısından sonraki dakikalar veya saatlerde aşağıdakilerden herhangi birini yaşarsanız, hemen 112’yi arayın veya en yakın acil servise gidin:
- Yüzünüzde veya boğazınızda şişme
- Nefes almada zorluk
- Kurdeşen
- Hızlı nabız
- Baş dönmesi, halsizlik
Zona aşısını SGK karşılıyor mu?
Zona aşısını henüz SGK karşılamamaktadır.